CHEMICAL RUNOFF

Chemical Runoff: เมื่อสารเคมีจากแผ่นดินกลายเป็นภัยในทะเล
 

Chemical runoff หรือ การไหลบ่าของสารเคมี หมายถึงกระบวนการที่สารเคมีจากแหล่งต่างๆ บนบกถูกชะล้างลงสู่แม่น้ำ ทะเลสาบ และมหาสมุทรโดยผ่านน้ำฝน หรือระบบระบายน้ำ การปนเปื้อนประเภทนี้เป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญของการเสื่อมโทรมของระบบนิเวศทางน้ำ ทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับโลก
 

สารเคมีที่ก่อให้เกิด Chemical Runoff มาจากไหน?
 

1. ภาคการเกษตร

   • ปุ๋ยเคมี (ไนโตรเจน, ฟอสฟอรัส)

   • ยาฆ่าแมลงและยากำจัดวัชพืช

2. ภาคอุตสาหกรรม

   • ของเสียจากโรงงาน เช่น โลหะหนัก สารอินทรีย์ระเหยง่าย

3. ชุมชนเมือง

   • น้ำเสียที่ไม่ได้บำบัด

   • สารเคมีจากถนน เช่น น้ำมันรถ ยางมะตอย หรือสารเคลือบพื้นผิว
      

ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเล
 

• การเกิด Eutrophication: ปริมาณฟอสฟอรัสและไนโตรเจนส่วนเกินจากปุ๋ยเคมี ทำให้สาหร่ายและแพลงก์ตอนพืชเติบโตมากผิดปกติ จนนำไปสู่ “ภาวะน้ำเน่า” เพราะออกซิเจนในน้ำถูกใช้หมด

• การตายของสัตว์น้ำ: บริเวณที่มีออกซิเจนต่ำหรือไม่มีเลย (เรียกว่า Dead Zone) ส่งผลให้ปลาหรือสัตว์ทะเลอพยพหนี หรือเสียชีวิตในที่สุด

• การสะสมสารพิษในห่วงโซ่อาหาร: ยาฆ่าแมลงและโลหะหนักที่ไหลลงทะเลจะสะสมในร่างกายสัตว์น้ำ และส่งต่อไปยังผู้บริโภค รวมถึงมนุษย์
   

ความแตกต่างระหว่าง Chemical Runoff และ Sewage
 

• Chemical Runoff คือการไหลของ “สารเคมีอันตราย” จากภาคการเกษตร อุตสาหกรรม และพื้นที่ผิวเมือง

• Sewage คือ “น้ำเสีย” ที่ปนเปื้อนจากกิจกรรมของมนุษย์ เช่น ห้องน้ำ ครัวเรือน หรือโรงงาน ซึ่งอาจมีเชื้อโรคและอินทรียวัตถุสูง

ทั้งสองแบบอาจไหลลงทะเลพร้อมกันและส่งผลร่วมกันต่อระบบนิเวศ
 

กรณีตัวอย่างจากประเทศไทย
 

• แม่น้ำเจ้าพระยา รับน้ำเสียและสารเคมีจากกิจกรรมภาคเกษตรและอุตสาหกรรม ก่อนระบายลงสู่อ่าวไทย

• มีการตรวจพบไนเตรต ฟอสเฟต และโลหะหนักในระดับที่สูงกว่ามาตรฐานในหลายพื้นที่

• ปริมาณแพลงก์ตอนพืชที่ผิดปกติในบางช่วง นำไปสู่ภาวะ “ขี้ปลาวาฬ” และน้ำเขียวจัดบริเวณชายฝั่งทะเล
   

แนวทางป้องกันและแก้ไข
 

• ส่งเสริมเกษตรอินทรีย์ และใช้ปุ๋ย/สารเคมีในปริมาณที่เหมาะสม

• พัฒนา “แนวกันชนทางธรรมชาติ” เช่น ปลูกต้นไม้หรือหญ้าริมคลอง เพื่อกรองสารเคมีก่อนไหลลงน้ำ

• ปรับปรุงระบบบำบัดน้ำเสียในโรงงานและชุมชน

• สร้างความรู้ความเข้าใจให้ประชาชนเรื่องผลกระทบของสารเคมีในชีวิตประจำวัน
   

แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม 
 

• กรมควบคุมมลพิษ: ความรู้เกี่ยวกับการปนเปื้อนทางน้ำ

• กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง: รายงานสถานการณ์คุณภาพน้ำทะเล

• สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.): รายงานสิ่งแวดล้อมประจำปี

• สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย: การใช้สารเคมีในเกษตรกรรมและผลกระทบ