COASTAL DEVELOPMENT

ประเด็นอภิปรายในห้องเรียน
 

• ถ้าโรงเรียนของคุณอยู่ใกล้ชายฝั่ง และมีแผนสร้างรีสอร์ทขนาดใหญ่ คุณจะเสนอความคิดเห็นต่อชุมชนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอย่างไร?

• เราจะออกแบบเมืองชายฝั่งให้เจริญและยังคงธรรมชาติไว้ได้ในเวลาเดียวกันหรือไม่? ทำอย่างไร?

Coastal Development: การพัฒนาชายฝั่ง – ความเจริญที่อาจทำลายทะเล
 

ชายฝั่งทะเลเป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง ทั้งในแง่ระบบนิเวศ เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม จึงไม่น่าแปลกใจที่ “การพัฒนาชายฝั่ง” (Coastal Development) จะเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ไม่ว่าจะเป็นการสร้างเมือง ท่าเรือ รีสอร์ท หรือโครงการอุตสาหกรรม

แต่หากขาดการวางแผนและควบคุมอย่างรอบคอบ การพัฒนาดังกล่าวก็สามารถ ทำลายระบบนิเวศชายฝั่งได้อย่างรุนแรงและถาวร
 

การพัฒนาชายฝั่งคืออะไร?
 

หมายถึงการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ชายฝั่งทะเลเพื่อกิจกรรมของมนุษย์ เช่น

• การสร้างอาคาร สิ่งปลูกสร้าง และโครงสร้างพื้นฐาน

• การถมทะเลและขุดลอกชายฝั่ง

• การพัฒนาท่าเรือ เขตอุตสาหกรรม หรือแหล่งท่องเที่ยว

• การปรับภูมิทัศน์และเปลี่ยนการใช้ประโยชน์ที่ดินริมทะเล
   

ผลกระทบของการพัฒนาชายฝั่งที่ไม่มีความยั่งยืน
 

1. การสูญเสียระบบนิเวศธรรมชาติ

   • ป่าชายเลน หญ้าทะเล และแนวปะการังถูกทำลายหรือถูกแทนที่ด้วยสิ่งปลูกสร้าง

   • สัตว์ทะเลสูญเสียแหล่งอาศัยและแหล่งอาหาร

2. การกัดเซาะชายฝั่ง

   • โครงสร้างแข็ง เช่น เขื่อนกันคลื่น มักทำให้ชายฝั่งข้างเคียงทรุดตัวมากขึ้น

   • พื้นที่ดินหายไปอย่างถาวรในบางจุด

3. น้ำเสียและตะกอนสะสม

   • น้ำจากกิจกรรมชุมชนหรือธุรกิจที่ไหลลงทะเลทำให้คุณภาพน้ำลดลง

   • ตะกอนปิดกั้นแนวปะการังและหญ้าทะเล ทำให้ไม่สามารถสังเคราะห์แสงได้

4. ความขัดแย้งด้านสิทธิในที่ดินและการใช้ประโยชน์ร่วมกับชุมชนดั้งเดิม

   • ชาวประมงพื้นบ้านสูญเสียพื้นที่หากิน

   • เกิดผลกระทบทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิต
      

ตัวอย่างสถานการณ์ในประเทศไทย
 

• จังหวัดชายฝั่งหลายแห่ง เช่น ชลบุรี ระยอง ภูเก็ต กระบี่ มีการพัฒนาโรงแรม ท่าเรือ และนิคมอุตสาหกรรมใกล้ทะเล

• บางโครงการถมทะเลเพื่อสร้างเขตเศรษฐกิจ โดยขาดการประเมินผลกระทบทางนิเวศอย่างครอบคลุม

• เกิดการกัดเซาะชายฝั่งที่รุนแรงขึ้นในหลายพื้นที่ เช่น ชายหาดบางขุนเทียน สมุทรปราการ และบางปู

• ชุมชนประมงดั้งเดิมในหลายจังหวัด ต้องปรับตัวหรืออพยพ เพราะถูกเบียดจากโครงการพัฒนา
   

แนวทางการพัฒนาชายฝั่งอย่างยั่งยืน (Sustainable Coastal Development)
 

1. ประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม (EIA/SEA) ก่อนเริ่มโครงการพัฒนาใด ๆ

2. ส่งเสริมการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างเหมาะสมกับภูมิประเทศและธรรมชาติของพื้นที่ชายฝั่ง

3. ฟื้นฟูระบบนิเวศควบคู่กับการพัฒนา เช่น ปลูกป่าชายเลนรอบโครงการท่าเรือ

4. มีส่วนร่วมของชุมชนและท้องถิ่นในการวางแผนและตรวจสอบโครงการ

5. ส่งเสริมเศรษฐกิจรูปแบบใหม่ที่อยู่ร่วมกับธรรมชาติได้ เช่น การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
    

แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม 
 

• กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง: รายงานสถานการณ์ชายฝั่งไทย

• สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.): แนวทางการพัฒนาอย่างยั่งยืน

• มูลนิธิชีววิถี (BIOTHAI): วิเคราะห์ผลกระทบจากโครงการถมทะเล

• TDRI: บทเรียนจากการพัฒนาเขตเศรษฐกิจชายฝั่ง